ЏОРЏ СОРОС, 30 ноември 2020 год.
Со ветото на Унгарија и Полска за буџетот на Европската Унија и КОВИД-19 фондот за закрепнување, потребата од издавање трајни обврзници никогаш не била поголема. Иако во моментов ЕУ не може да го направи тоа со оглед на несигурноста во однос на нејзината иднина, многу држави-членки можат и треба да издадат вакви обврзници.
ЊУЈОРК – Во минатото јас опширно пишував за пожелноста Европската Унија да издава трајни обврзници. Но денес предлагам дека тоа треба да го направат индивидуални држави-членки.
Во овој момент, невозможно е ЕУ да издаде трајни обврзници бидејќи државите-членки се премногу поделени. Полска и Унгарија ставија вето на следниот буџет на ЕУ и на КОВИД-19 фондот за закрепнување, додека таканаречената „скржава петорка“ (Австрија, Данска, Финска, Холандија и Шведска) е позаинтересирана да заштеди пари отколку да придонесе за заедничко добро. Инвеститорите ќе купуваат трајни обврзници само од субјект за кој веруваат дека ќе продолжи да постои во догледна иднина. Таков беше случајот со Британија во осумнаесеттиот век (кога ги издаде консолите, т.е. консолидираните обврзници) и со Соединетите Американски Држави во деветнаесеттиот век (кога го консолидираа долгот на индивидуалните сојузни држави). За жал, денес тоа не е случај со ЕУ.
ЕУ се наоѓа во многу тешка ситуација. Таа се соочува со втор бран на КОВИД-19 кој се заканува да биде поразурнувачки од првиот. Државите-членки веќе потрошија голем дел од сопствените финансиски ресурси во борбата против првиот бран. Обезбедувањето здравствена нега и заживувањето на економијата ќе наложат многу повеќе од 1,8 трилиони евра (2,2 трилиони долари) во новиот буџет и фондот за закрепнување наречен „Нова генерација на ЕУ“. Во секој случај, достапноста на тие средства е одложена поради ветото на Унгарија и Полска.
Унгарскиот премиер Виктор Орбан е загрижен дека новата одредба на ЕУ за владеење на правото ќе наметне практични ограничувања на неговата лична и политичка корупција. Тој е толку загрижен што склучил обврзувачки договор за соработка со Полска, втурнувајќи ја и таа земја со него кон дното.
Се чини дека постои лесен излез за надминување на ветото: примена на таканаречената постапка за зајакната соработка. Таа беше формализирана со Лисабонскиот договор, а нејзината изречна намена е да создаде правна основа за натамошна интеграција во еврозоната, но никогаш не беше искористена за таа цел. Најголема вредност на оваа постапка е тоа дека таа може да се користи за фискални цели. Подгрупа на држави-членки може да утврди буџет и да се договори за начинот како тој да се финансира, да речеме, преку заедничка обврзница.
Во овој момент, трајните обврзници можат да бидат многу корисни. Нив ќе ги издаваат државите-членки чиешто континуирано постоење ќе биде прифатено од долгорочни инвеститори како, на пример, компании за животно осигурување.
Трајните обврзници нудат голема предност во тоа што нивната основица никогаш не се исплатува, туку само годишната камата. Дисконтираната тековна вредност на идните исплати на каматата се намалува со текот на времето – таа ќе се приближи, но нема да стигне до вредност нула. Одреден износ од финансиските ресурси, да речеме, тековно планираните 1,8 трилиони евра, би можел да оди неколку пати подалеку доколку тој се искористи за издавање трајни наместо обични обврзници. Тоа, во голема мера, ќе ги реши финансиските проблеми на Европа.
Ако една земја издаде трајни обврзници, таа ќе има дополнителна предност во тоа што другите европски земји ќе ја сметаат за пример што вреди да се следи. „Скржавата петорка“ треба да ги смета трајните обврзници како исклучително привлечен инструмент. На крајот на краиштата, тие сакаат да штедат пари.
Во Европа има голема незадоволена побарувачка за долготрајни обврзници од страна на осигурителни компании и други долгорочни инвеститори. Во прво време, тие можат да побараат премија за трајните обврзници бидејќи не се запознаени со овој инструмент. Но, веројатно е дека премијата ќе исчезне како што тие ќе се запознаваат со него.
Италија не е меѓу земјите кои се доволно среќни за да може да издава трајни обврзници на сопствено име, но нејзе ѝ требаат придобивките од ваквите обврзници многу повеќе отколку на другите земји. Италија е третата најголема економија во ЕУ и затоа се поставува прашањето што би била ЕУ без неа?
Одличен гест на солидарност би била ситуација во која земјите кои продаваат трајни обврзници на сопствено име ќе го гарантираат издавањето на такви обврзници од страна на Италија. Имено, тоа би ја зајакнало ЕУ, што пак би донело индиректни придобивки и за нив. По некое време, ЕУ би можела да стане доволно силна за да издава трајни обврзници на сопствено име. Тоа е вредна цел кон која треба да се стреми.
Џорџ Сорос е претседавач на Сорос Фонд Менаџмент и на Фондациите Отворено општество. Тој е пионер на индустријата на инвестициски фондови и автор на повеќе книги, како што се Алхемијата на финансиите, Новата парадигма на финансиските пазари: кредитната криза од 2008 година и што таа значи, и Трагедијата на Европската Унија: дезинтеграција или обнова? Неговата последна книга е Во одбрана на отвореното општество (Public Affairs, 2019 год.).
Извор: Project Syndicate
—————————————————
1 декември 2020