Autor: Aleksandar Dimitrievski
Që nga viti 1998, gjithsej 186 persona janë ulur në vendet e kryeministrit, zv/kryeministrit ose ministrave.
Hulumtimi i BIRN tregon se gjysma e tyre kanë fituar akuza penale të paktën një herë në karrierën e tyre politike.
Megjithatë mundësia që një zyrtar i akuzuar penalisht që e ka arritur atë nivel të shkojë në burg është rreth 2 përqind ose dy në njëqind veta.
Fajtor, i pafajshëm, nëpunës, ministër
Më 3 korrik 2019, Prokuroria Publike e Shkupit njoftoi se kishte hedhur kallëzime penale kundër tre personave për punë të pakujdesshme në shërbim. Personat e çliruar nga përgjegjësia janë ish Ministrja e Kulturës, Elizabeta Kançeska-Milevska, zëvendësi e saj Dragan Nedeljkoviq dhe Shefi i Financave në Kulturë për periudhën 2009-2017.
Në pamje të parë asgjë e pazakontë, sepse për shembull në 2017 Prokurorët publik kanë hedhur poshtë rreth 45 përqind të kallëzimeve penale të ngritura kundër tyre. Por dy gjëra e bëjnë këtë çështje që vlen të përmendet.
Së pari, kallëzimet penale u ngritën nga Drejtoria e Policisë Financiare. Së dyti, megjithëse kërkesa ishte refuzuar, prokuroria pajtohet që ka pasur parregullsi në rastin e blerjes së pajisjeve nga një kompani e huaj, pasi nuk kishte një lokal firma në vend me rastin e lidhjes së marrëveshjes.
“Eksperti deklaroi se faturat e paraqitura nga” Teatri i Dritës “DOO Beograd, R. Serbia para Ministrisë së Kulturës ishte shprehur në euro me një TVSH të shprehur posaçërisht dhe një llogari të specifikuar mbi të cilën shuma duhet të paguhet. Në këtë mënyrë, funksioni i filialit nuk u realizua plotësisht, duke pasur parasysh që faturat ishin përgatitur dhe dorëzuar nga kompania mëmë në vend të filialit. “Në atë mënyrë, u krijua një fluks i parregullt i parave,” tha prokuroria në një deklaratë.
Përkundër “rrjedhës së parregullt të parave”, prokuroria nuk e sheh një rast sepse ndërkohë janë paguar të gjitha tarifat.
“Me këtë, nuk ka dëme në buxhetin e shtetit, dhe as ndonjë dëm tjetër”, tha eksperti dhe konstatimi i ekspertit “, tha prokuroria.
Pothuajse gjysma e zyrtarëve janë akuzuar
Sa shpesh Prokuroria Publike hedh poshtë akuzat penale nga Drejtoria e Policisë Financiare? Sipas të dhënave që kemi siguruar nga zyrat themelore të prokurorit publik nga e gjithë vendi dhe nga Drejtoria e Policisë Financiare, fotografia është si më poshtë.
Në periudhën pesë-vjeçare nga janari 2014 deri në fund të dhjetorit 2018, Drejtoria e Policisë Financiare ka ngritur gjithsej 283 kallëzime penale në prokurorinë publike. Nga ato kallëzime penale, gjithsej 22 ishin hedhur poshtë, që është 7.8 përqind e gjithsej.
Kështu, akuzat e refuzuara penale kundër ish-ministres Elizabeta Kançeska-Milevska, zëvendësi i saj dhe kreu i financave në Ministri janë në mesin e “fatit” 8 nga çdo 100 raportet e policisë financiare, të cilat janë hedhur poshtë nga prokuroria.
Këto statistika vetëm “ushqejnë” perceptimin e publikut se kur bëhet fjalë për njerëzit me fuqi politike, si të zbatohen disa rregulla të tjera ose të njëjtat rregulla interpretohen më lehtë.
Por, perceptimi publik nuk është një kriter i vlefshëm për të konfirmuar ose hedhur poshtë një fenomen të veçantë. Në tekstin “Kolltuku mbrojtja më e mirë nga grilat” hetohet nëse ka ndonjë të vërtetë në faktin se politikanët kurrë ose rrallë përgjigjen për veprimet që i kanë kryer përderisa kanë qenë në detyrë.
Ne jemi përpjekur të gjejmë përgjigjen e kësaj pyetje në përpilimin e një liste të kufizuar të zyrtarëve të lartë – të gjithë kryeministrat, zv / kryeministrat dhe ministrat në 20 vitet e fundit (nga 1998 e deri më tani). Pastaj, ne kontrolluam fatin e rasteve në të cilat ata u akuzuan për veprime të paligjshme gjatë karrierës së tyre politike.
Sipas bazës së të dhënave që kemi përgatitur, që nga viti 1998, gjithsej 186 persona kanë mbajtur pozicionin e Kryeministrit, Zëvendëskryeministrit ose Ministrit.
Por sa e vështirë ka qenë të llogaritet saktësisht se sa kryeministra, zëvendëskryeministra dhe ministra janë akuzuar penalisht për abuzime në lidhje me punën e tyre. Arsyeja është se ka shumë prej tyre, dhe nuk është e mundur të merret një përmbledhje nga institucionet.
“Gërmimi” përmes arkivave në internet të mediave, ne kemi arritur të numërojmë kallëzime penale kundër të paktën 89 ish kryeministrave ose kryeministrave aktualë, zv / kryeministrave dhe ministrave. Ose, statistikisht, pothuajse gjysma e këtij grupi është ndjekur penalisht të paktën një herë për abuzime që lidhen me zyrën e tyre të tanishme ose të dikurshme.
Pothuajse gjysma e zyrtarëve që morën kallëzime penale, 44 u raportuan nga një organ shtetëror, të tilla si Ministria e Brendshme, Komisioni Kundër Korrupsionit, Drejtoria e Policisë Financiare ose procedura filloi me iniciativën e prokurorisë.
45 zyrtarët e tjerë, të cilët kanë të paktën një akuzë penale në llogari, e “fituan” atë nga palët e treta, kryesisht nga kundërshtarët politikë, por edhe nga ndërmarrjet e prekura, individë ose grupe qytetarësh.
Ka padi penale – epilogu shpesh është i panjohur
Ndërsa gjurmët e kallëzimeve penale të ngritura kundër zyrtarëve më të lartë mund të gjenden në arkivat e mediave, e njëjta nuk vlen për rezultatin e atyre akuzave. Ka shembuj të rrallë kur publiku zbulon se një akuzë e caktuar penale është rrëzuar, veçanërisht kur aplikanti nuk është institucion shtetëror.
Prandaj, ne i dërguam një pyetësor “provë” prokurorisë për fatin e 10 akuzave penale nga institucionet shtetërore, të cilat përfshijnë gjithsej 13 zyrtarë.
Ne morëm një përgjigje për vetëm katër raste – kundër kryetarit të bashkisë së Strugës dhe ish-ministrit pa portofol, Ramiz Merko, kundër ish-ministrit të Mjedisit dhe Drejtorit të Agjencisë për Menaxhimin e Pronave të Konfiskuara, Bashkim Ameti, kundër ish-Ministrave të Arsimit Nikolla Todorov dhe Pance Kralev dhe kundër ish-ministri i Bujqësisë, Aco Spasenovski.
Për të gjitha rastet para vitit 2012, kundër ish-ministrave Agron Buxhaku, Blagoja Stefanovski, Stevco Jakimovski, Bedredin Ibraimi, Xhemali Mehazi, Ljubco Georgievski, Boris Stojmenov dhe Marjan Gjorcev, prokuroria nuk mund të na përgjigjet, sepse nuk i kanë ato në procesverbalet elektronike.
Nga 89 funksionarët e denoncuar, vetëm 17 u ulën në bankën e të akuzuarve.
Nëse fati i të gjitha akuzave penale kundër 89 zyrtarëve të lartë, të cilët janë raportuar të paktën një herë, nuk mund të vërtetohet institucionalisht, një “çelës publik” mund të gjendet në rastet kur prokuroria ka hapur një hetim, akuzuar ose ndjekur penalisht. Kjo nuk ndodh shpesh, kështu që mediat nuk i humbasin këto raste.
Ose më saktë, nga 89 zyrtarë të raportuar, gjetëm një gjurmë publike që prokurorët hapën një procedurë paraprake ose hetimore në 41 raste. Aktakuza, e cila është faza tjetër nëse hetimi konfirmon arsyet e dyshimit për një krim, ka arritur në 20 zyrtarë. Gjithsej 17 zyrtarë u ulën në bankën e të akuzuarve të paktën një herë.
Ose, në gjuhën e statistikave, vetëm 19.1 përqind e zyrtarëve që janë ndjekur penalisht ndonjëherë janë gjykuar.
Prokuroria si një mjet për konfrontim me kundërshtarët
Përveç numrit të ulët të zyrtarëve të regjistruar që kanë shkuar në gjykatë – 17, dhe duke pasur parasysh që 44 zyrtarë janë raportuar nga institucionet shtetërore, analiza e secilës prej këtyre rasteve individualisht çon në një përfundim shqetësues.
Nga 20 zyrtarët që janë akuzuar të paktën një herë, sa 17 janë akuzuar kur ata ose nuk kanë mbajtur zyrën më të lartë në vend ose gjatë karrierës së tyre kur kanë mbajtur detyrë më të ulët, por nuk ishin në anën e degës ekzekutive.
Tre rastet që devijojnë nga kjo rregull janë akuzat ndaj ish-ministrit të Mbrojtjes Ljuben Paunovski, kryetarit të komunës së Strugës dhe ministrit jetëshkurtër pa portofol Ramiz Merko, dhe riaktivizimi i vitit 2008 i çështjes së Hagës “Punëtorët e Mavrovës” kundër Hysen Xhemaili. Por edhe me ta, historia është “e komplikuar”.
Paunovski ishte i dyshuar në 2001 se fillimisht furnizonte ushqim për ushtrinë në një konflikt midis kompanive të gjyshit të tij dhe Badjanak me vlerë 11 milion marka. Pas pak, ai kërcënoi të flasë publikisht për marrëveshjet e partive të errëta, përfshirë shitjen e Okta. Një takim me Kryeministrin dhe liderin e partisë së tij, Ljubco Georgievski, vijon. Pasi ai pendohet publikisht, shuma për të cilën akuzohet Paunovski është ulur “çuditërisht”. Në aktakuzë, përvetësimi peshon pothuajse katër herë më pak, pra tre milion marka.
Rasti i dytë është ministri afatshkurtër pa portofol në vitin 2017, Ramiz Merko. Ai mori kallëzime penale nga Ministria e Brendshme në vitin 2012 për lejimin e ndërtimit të ndërtimeve pa leje. Prokuroria ngriti akuza kundër tij në vitin 2013. Po atë vit kur u mbajtën zgjedhjet lokale.
Merko ishte kryetar i Komunës së Strugës nga viti 2009 deri në 2013, por nuk ishte për ato zgjedhje që ai mori mbështetjen e partisë së tij të lindjes, BDI. Mediat kanë spekuluar me javë të tëra që Merko nuk do të marrë mbështetje për një mandat të dytë, por edhe se ai kërcënoi të kërkojë bojkot nëse nuk është kandidat.
Në fund, Merko e pranoi me qetësi vendimin, jo atë, por Arben Llabënishta të ishte kandidati i partisë për kryetar të atij qyteti. Aktakuza ndaj Merko më në fund u rrëzua në vitin 2016. Ndërsa u vlerësua se këto nuk ishin vepra penale, Gjykata Themelore në Strugë dha një lirim.
Aktakuza kundër Hysen Xhemaili u aktivizua fjalë për fjalë në të njëjtën kohë me negociatat për formimin e qeverisë midis VMRO-DPMNE dhe partisë së deputetit të atëhershëm, BDI. Ai kishte qenë në arrati për disa muaj dhe nuk ishte paraqitur në gjykatë ose në parlament.
Vendimi i gjykatës për heqjen e paraburgimit të tij ishte skandaloz edhe pse Xhemaili ishte praktikisht në arrati, pas së cilës çështja gjyqësore u harrua, dhe në vitin 2011, me interpretimin autentik të Ligjit për Amnisti, Hysen Xhemaili u bë njeri i lirë.
Nëse jeni zyrtar i akuzuar, shanset për tu burgosur janë 12.5 përqind
Nga 20 kërkimet, gjithsej 17 zyrtarë u ulën në sallën e gjyqit. Në dy raste, kundër Stevco Jakimovski dhe Spiro Ristovski, akuzat janë paraqitur në gjykatë, por seancat dëgjimore nuk kanë filluar ende. Aktakuza e tretë që nuk çoi në gjykim është për “Veshjen e Madhe” kundër Dosta Dimovska. Presidenti i atëhershëm Boris Trajkovski e shfuqizoi atë në momentin kur prokuroria e paraqiti aktakuzën për përgjime të paligjshme nga Ministria e Brendshme në gjykatë.
Nga 17 zyrtarët e tjerë që janë ulur në bankën e të akuzuarve, tetë janë liruar, ose përmes procedurave gjyqësore ose përmes shfuqizimit. Katër gjyqtarë janë në gjykim, njëri është dënuar vetëm në shkallë të parë dhe pret vendimin e gjykatës më të lartë, ndërsa pesë vetë janë dënuar me dënime të plotfuqishme me burg. Por, përkundër kësaj, deri më tani vetëm dy dhe vetë i kanë vuajtur dënimet e tyre. Ata janë Ljuben Paunovski dhe Ljube Boshkoski.
Si shpëtojnë kryeministrat nga burgu
Ilustrimi më i mirë i “tolerancës” së të gjithë sistemit gjyqësor ndaj figurave të fuqishme politikisht janë proceset gjyqësore kundër Nikolla Gruevski dhe Zoran Zaev.
Zoran Zaev, kur mori detyrën si Kryeministër, tashmë kishte një heqje dhe një aktakuzë në pension pas tij. Presidenti Branko Crvenkovski e liroi atë në vitin 2008 të çështjes Global, ku u dyshua se abuzoi me pozitën e tij zyrtare gjatë ndërtimit të një qendre tregtare dhe një treg partneriteti publik-privat.
Në fillim të 2017, pra disa muaj para se të bëhej Kryeministër, SPO tërhoqi aktakuzën në çështjen Puçi, një rast që ekipi i Katica Janeva mori përsipër në dhjetor 2015. Çështja ishte iniciuar në maj 2015, nga ndjekja e rregullt, për mënyrën në të cilën u siguruan bisedat e përgjuara në mënyrë të paligjshme, të ashtuquajturat “bomba”.
Por, kur Parlamenti i dha besimin Zaev, ai gjithashtu kishte një çështje gjyqësore aktive nën emrin kodi “Ryshfeti”. Pas një raporti nga Ministria e Brendshme dhe me regjistrimet e siguruara me masa të veçanta hetimore nga viti 2013, vetëm në vitin 2015 prokuroria vendosi ta akuzojë atë për krimin e “pranimit të ryshfeteve”.
Në regjistrimet sekrete, pjesë të të cilave u lëshuan publikisht, qeveria e atëhershme shikoi ndërsa Zaev kërkoi 160,000 euro ryshfete nga një biznesmen nga Strumica. Zaev gjithmonë ka pohuar se shkurtimi i regjistrimeve të publikuara publikisht ndryshoi kontekstin e bisedës. Një tjetër fakt që shkoi në favor të tij ishte se paratë nga raketa e pretenduar nuk u paguan kurrë.
Sidoqoftë, është tregues që prokuroria arriti në përfundimin se nuk kishte asnjë provë ryshfeti vetëm pasi Zaev u bë kryeministër. Fjalë për fjalë në fund të gjyqit, ai ndryshoi krimin për të cilin akuzohet Kryeministri nga “pranimi i ryshfeteve” në “kërkesë e ryshfeteve”.
Ky hap e la gjyqtarin me asgjë tjetër veçse ta lirojë Zaev. Pasi që krimi i “kërkimit të ryshfeteve” është një veprim më i lehtë për të cilin nuk lejohen provat e siguruara nga masat speciale hetimore, regjistrimet e Zaevit që dyshohet se kërkojnë ryshfete janë hequr nga çështja.
Me këtë, prokuroria mbeti pa prova se kishte një “kërkesë ryshfeti”.
Nikolla Gruevski u akuzua në gjithsej gjashtë raste që PSP i paraqiti gjykatës më 30 qershor 2017. Më 23 maj 2018, ai mori verdiktin e shkallës së parë. Ai u dënua me dy vjet burg në çështjen Tank. Sidoqoftë, Prokuroria Speciale Publike nuk kërkon ndalim derisa aktgjykimi të marrë formën e prerë.
Gruevski e apeloi vendimin dhe më 6 tetor 2018, Gjykata e Apelit la në fuqi vendimin e shkallës së parë. Sidoqoftë, do të kalojnë disa javë të tjera para se Gruevski të marrë përfundimisht një kërkesë për të raportuar për vuajtjen e dënimit me burg të premten, më 9 nëntor 2018.
Edhe pse i gjithë publiku po shikonte të 9-tën, Gruevski nuk u paraqit në burgun Shuto Orizari. Ndërsa dy ditët e ardhshme ishin një fundjavë, gjykata dha një urdhër për të kërkuar për ish-kryeministrin vetëm të hënën, 12 nëntor. Në atë moment, Gruevski tashmë ka ikur në Hungari, ku së shpejti do të marrë azil.
Askush në gjykatë nuk u përgjegj me përgjegjësi për pritje të tre ditëve për kërkimin e një të dënuari i cili nuk kishte raportuar në burg nën një urdhër. Nuk kishte asnjë përgjegjësi edhe në Ministrinë e Brendshme që nuk dinte se ku është i dënuari me profil më të lartë në historinë e vendit.
Askush nuk mori përgjegjësi edhe në PSP për mos kërkimin e paraburgimit pas aktgjykimit të shkallës së parë për Gruevski, pasi ata kërkojnë në raste të tjera.
Në vend të aktgjykimeve, seancat fillojnë nga fillimi
Shansi më i mirë për vendin për të përmirësuar mesataren e tij, kur bëhet fjalë për aktgjykime dhe raste kundër zyrtarëve të lartë, ishin rastet e PSP. Sidoqoftë, nga gjithsej 26 lëndë që ekipi i Katica Janeva përfaqësoi para gjykatave, para zyrës së prokurorit të rregullt në vitin 2019, vetëm pesë kanë një aktgjykim të formës së prerë.
Vetëm dy persona janë duke vuajtur dënime me burg, Ndihmësi i Ministrit të Brendshëm, Gjoko Popovski dhe biznesmenin Seat Koçan.
Sipas një sondazhi të Koalicionit Gjithë për një Gjyq të Drejt, madje 13 raste të PSP filluan në të njëjtën kohë. Në pjesën më të madhe, sepse kërkesa për të mbajtur të paktën një seancë brenda 90 ditësh (ose 60 ditë sipas Kodit të vjetër të Procedurës Penale) ose për shkak të ndryshimeve në dhomat e gjykimit nuk është përmbushur.
Si rezultat, ish-kryeministri Nikolla Gruevski u lirua nga një prej çështjeve – “Trajektorja”, sepse kreu një vjetërsim absolut të krimit.
Rasti që më së shpeshti fillon nga fillimi, tre herë, zhvillohet me emrin kodi “Tenderë”. Është interesante që zyrtari “me fat” në këtë rast është ai që ka qenë “me fat” të jetë në ato tetë nga 100 kallëzimet penale, të cilat prokuroria publike hedh poshtë nga Drejtoria e Policisë Financiare.
Bëhet fjalë për ish-ministren e Kulturës, dhe tani deputetja Elizabeta Kançeska-Milevska. Është e pamundur të mos vërehet se ndërsa gjykata dhe prokuroria nuk ishin aktive ndaj saj, ajo ishte shumë aktive në skenën politike.
Ai u largua nga partia e tij dhe formoi një grup të veçantë parlamentar me disa ligjvënës të tjerë. Mund të ketë dhënë votën kryesore të “PO” për të ndryshuar Kushtetutën, pa të cilën marrëveshja e Prespës me Greqinë nuk mund të ishte zbatuar, dhe kështu vendi mund të kishte vazhduar rrugën e tij drejt BE dhe NATO.
Imuniteti politik ose persekutimi politik
Numrat, por edhe historia e çështjeve kundër “bishave të mëdha” padyshim tregojnë për të paktën dy përfundime. Së pari, që zyrtarët e lartë janë praktikisht të paprekshëm ndërsa janë në pushtet ose ndërsa partia e tyre “është” në degën ekzekutive. Pothuajse pa përjashtim, akuzat rezervohen për ata që janë “ish”, dhe madje edhe atëherë çështjet shkojnë ngadalë.
Ish-prokurori publik i ndjerë republikan Aleksandar Përçevski, në një intervistë me Utrinski Vesnik, më 20 gusht 2003, pranoi publikisht “dobësinë” e tij ndaj zyrtarëve, por tregoi gishtin, mbi të gjitha, në gjyqësor:
“Natyrisht ka disa dobësi subjektive ose presione ndaj gjyqtarëve të gjykatave në fusha të caktuara.” “Sipas mendimit tonë, ka individë në gjyqësor që paditur ose me dashje vonojnë procedurat, kështu që ne ende nuk kemi vendime gjyqësore për çështje specifike.”
Përfundimi i dytë i padyshimtë është se të gjithë zyrtarët e lartë të akuzuar pretendojnë se çështjet kundër tyre janë “të motivuara politikisht” ose “të montuara”. Buçkovski akuzoi ish-ministrin e Drejtësisë, Mihajlo Manevski, Zaev fajësoi Gruevskin, Gruevski fajësoi Zaevin etj.
Burimi PRIZMA
—————————————————
18 Shkurt 2020