BIRN-i hetoi sesi VMRO-DMPNE-ja i shtërngoi institucionet për t’i qëruar hesapet me “Soros”-in
Autor: Goce Trpkovski
Кога поранешниот лидер на ВМРО-ДПМНЕ, Никола Груевски се качи на малата бина пред просториите на Државната изборна комисија на 17 декември 2016 и најави десоросоизација, тој процес веќе бил во напредна фаза. Три недели претходно, институциите почнале да го подготвуваат теренот за детални и интензивни финансиски контроли на 22 невладини организации.
Kur ish-drejtuesi i VMRO-DPMNE-së Nikolla Gruevski u ngjit në binën e vogël përpara Komisionit Shtetëror të Zgjedhjeve më 17 dhjetor 2016 dhe njoftoi desorosoizimin, procesi ishte tashmë në një fazë të përparuar. Tre javë më parë, institucionet kishin filluar përgatitjen e terrenit për kontrolle të hollësishme dhe intensive financiare nga 22 organizata joqeveritare.
Partia e Gruevskit ishte jo vetëm ideolog, por edhe një nxitës i drejtpërdrejtë i procesit dhe së bashku me Komisionin e atëhershëm Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit ishin dy hallkat kryesore në rrjetin që u end rreth shoqërisë kritike civile.
Hetimi i BIRN zbulon se operacioni që ndodhi para dhe pas zgjedhjeve parlamentare të vitit 2016 ishte i koordinuar, i motivuar politikisht dhe përfshiu disa institucione.
Dokumentet e marra dhe dëshmitë e personave të përfshirë në proces tregojnë se institucionet morën vendime brenda një kohe shumë të shkurtër, pa kriter dhe pa dallim pranuan akuzat e bëra nga partia dhe i përdorën ato si argumenti i vetëm për të filluar dokumentacionin maksimal të dokumentacionit.
Komisioni Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit luajti një rol kryesor, pasi sfondi u përgatit nga media dhe organi ad-hoc i AVMS, dhe puna u mor përsipër nga Zyra e të Ardhurave Publike, Prokuroria Publike, Ministria e Brendshme, Policia Financiare dhe më vonë Zyra Financiare. inteligjencës.
Këto kontrolle intensive disamujore mbi 22 organizata joqeveritare, me ç’rast nuk u gjet asgjë e paligjshme, nuk pati asnjë përgjegjësi për urdhëruesit dhe zbatuesit e këtyre kontrolleve, e as nuk u bënë ndryshime sistemike që do ta parandalonin që institucionet politike të përdoren përmes diktatit politik për ta luftuar shoqërinë civile.
Dritë e re mbi ngjarjet
Organizatat joqeveritare të përfshira në operacion madje asokohe dyshuan se ishte një abuzim i institucioneve të partisë politike në duart e aparatit shtetëror. Sidomos pasi që, së bashku me kontrollet, pati një fushatë intensive politiko-mediatike për “pastrim me politikat shkatërruese të LSDM-së / Soros dhe megafonet e tyre të paguara” – retorikë që vinte nga atëherë udhëheqës të VMRO-DPMNE-së, Nikolla Gruevski dhe anëtarëve të tjerë të shquar të partisë të njohur për pikëpamjet e tyre radikale.
Dokumentet e marra nga BIRN nga Komisioni Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit dhe Konfliktit të Interesit (SCPC), të cilat përmbajnë komunikim midis palës, komisionit dhe autoriteteve hetuese, konfirmojnë dyshimet e ndikimit të fortë të partisë në të gjithë procesin.
Kjo është më e dukshme në afatet e veprimit. U desh vetëm një ditë pune për komisionin e atëhershëm të udhëhequr nga Igor Tanturovski për të konkluduar se pretendimet e VMRO-DPMNE, të cilat mbështeten në raportet e mediave, ishin një bazë e mjaftueshme për të kërkuar kontrolle të hollësishme financiare.
Me 28 Nëntor 2016, pala, përmes avokatit të saj dhe anëtarit të saj të gjatë Ilija Ilijoski, paraqiti një ankesë pranë KSHPK-së, duke përmendur pretendimet e bëra nga televizioni dhe portalet në lidhje me dyshimet për financimin e shoqatave të qytetarëve Soros (si p.sh. e cila thuhet në dokument) dhe që aktivistët civilë u paraqitën si qytetarë të pavarur, por punuan dhe përfaqësuan pikëpamjet e LSDM-së.
“Autorët e veprimeve të paligjshme” janë anëtarët e aksionit civil “Ne vendosim” dhe janë renditur emrat e të gjitha 22 organizatave të përfshira në të. Janë cituar postime nga Sitel, TV Nova, Netpress dhe Telegraf, me gjetje që me një rrëfim shumë të ngjashëm përsëriten në shumë media, siç janë Deneshen, Republika, Kurir, Press 24, Vistina etj.
Tekstet shprehen se “Soros filloi fushatën e LSDM-së” dhe përshkruajnë se si një kamion i lëvizjes “Ne vendosim” lëvizte nëpër Ohër dhe përhapte mesazhe kundër partisë qeverisëse, dhe në fund, sipas një video që ishte “dërguar në redaksi”, u pa si anëtar i aksionit “merr para për atë që është bërë” nga një burrë në një automjet që është “në pronësi të ligjshme nga Instituti i Shoqërisë së Hapur”.
Organi ad-hoc i mediave citohet gjithashtu të thotë që organizatat duhet të jenë të kujdesshëm që të mos identifikojnë mesazhet e tyre me ato të pjesëmarrësve në procesin zgjedhor. Artikujt as nuk vërtetojnë këto gjetje dhe as konsultohen me palën e dytë, vetëm përçojnë përshtypjen se fushata e OJQ-ve ishte e ngjashme me mesazhet e LSDM-së.
Pranimi i dyshimeve me procedure të shkurtuar
Zyrtarëve antikorrupsion u duhej vetëm një ditë pune për të proceduar çështjen dhe të konkludojnë se sa më sipër është një bazë e mjaftueshme për të kërkuar kontroll të plotë të operacioneve financiare të organizatave të treguara për 12 muaj, nga janari deri në dhjetor 2016. Që në 29 nëntor, ata dërguan nisma të tilla në Zyrën e të Ardhurave Publike dhe Prokurorinë Publike.
Në këto letra, ata deklarojnë se ata po veprojnë sipas një raporti, por nuk shkruajnë se nga kush po kopjojnë pothuajse tërë përmbajtjen e paraqitjes së VMRO-DPMNE, në fund duke shtuar kërkesën e tyre për kontrolle financiare. Një muaj më vonë, më 28 dhjetor 2016, në mënyrë identike, u nis një nismë pranë Njësisë së Inteligjencës Financiare për të kontrolluar për pesë vjet.
Nuk u desh shumë kohë që institucionet t’i përgjigjeshin edhe detyrës. Organizatat joqeveritare dëshmojnë se qysh në javën tjetër të iniciativës, më 5 dhjetor 2016, ata filluan të marrin thirrje nga DHP-ja që ata të vizitonin inspektorët për t’i kontrolluar ato.
Ndërkohë, sipas përgjigjes që i kanë dërguar BIRN, prokuroria ka punësuar dy prokurorë nga Departamenti i Hetimit të Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit, të cilët, për shkak të vëllimit të materialeve të kërkuara, formuan ekipe ndërinstitucionale për të hetuar.
Igor Tanturovski dhe Goran Milenkov nuk ishin të lidhur vetëm publikisht me qeverisjen e atëhershme VMRO DPMNE, por ishin edhe dhurues të partisë para se të merrnin detyrën. Tanturovski në 2012, a Milenkov në 2011. Të dy dhanë një mijë euro secila.
Më 6 dhjetor 2016, KSHPK i dërgoi një letër VMRO-DPMNE-së se dyshimet e tyre ishin të vërtetuara dhe se procedurat kishin filluar. Sipas burimeve nga përbërja e atëhershme e Antikorrupsionit, të cilët insistojnë në anonimitet, së pari ka pasur një përpjekje të anëtarit Goran Milenkov (i njohur për deklaratën se “çështja e pyetësorit të Gruevskit duhet të mbyllet për shekuj”) për komisionin për të hapur një çështje më vete. , por kjo nuk u pranua nga anëtarët e tjerë.
Pastaj një ankesë mbërriti për të njëjtën çështje nga VMRO-DPMNE dhe Tanturovski ia dorëzoi çështjen Milenkov. Burime nga KSHPK-ja thonë se çështja është trajtuar me shpejtësi të madhe, në një atmosferë të tensionuar dhe në fshehtësi të madhe, ajo u klasifikua dhe jo të gjithë mund të kishin qasje në të. Nuk ka asnjë informacion për të në raportet vjetore të komisionit, gjë që është e pazakontë.
Tanturovski dhe Milenkov, si ura kryesore përmes së cilës partia do të përndjekë organizatat joqeveritare (përndryshe ish-donatorët e VMRO-DPMNE-së, para se të bëhen antikorrupsion), nuk pranuan të komentojnë ngjarjet e asaj kohe.
“Unë kam qenë atje prej dy vitesh dhe nuk kam ndërmend të komentoj për këtë çështje,” i tha Tanturovski BIRN.
Përgjigja e Milenkov ishte e ngjashme, duke thënë se gjithçka që u tha në këtë temë u tha kur ndodhën ngjarjet.
Dhe ato u zhvilluan paralelisht me fushatën zgjedhore, votimin dhe numërimin e votave dhe protestat e VMRO-DPMNE-së përpara Komisionit Shtetëror të Zgjedhjeve kundër anulimit të rezultateve të zgjedhjeve në disa vendvotime, të cilat rrezikuan avantazhin e tyre nga dy vende (51 kundrejt 49 për LSDM-në).
Anëtarët e partisë u mblodhën para ndërtesës së ish-Nova Makedonija, ku ndodhet KSHZ-ja, dhe dëgjuan çdo pasdite fjalime nga zyrtarë të shquar të partisë, siç është Filip Petrovski, i cili u foli atyre për “pastrimin e mediave Soros” ose Valentina Bozinovska, të cilët kërkuan në “natën e thikave të gjata”.
Më 17 Dhjetor 2016, në një pasdite të mjegullt me përqendrime tre shifrore të grimcave PM 10, në të cilat folësit mezi mund të shiheshin, Gruevski personalisht u fut në fazën e ulët dhe lexoi shpalljen e VMRO-DPMNE-së në pesë pika, e fundit nga të cilat iu referua përballjes. me sektorin kritik joqeveritar.
“Ne do të luftojmë për desorosoizimin e Republikës së Maqedonisë dhe për forcimin e një sektori civil të pavarur, i cili nuk do të jetë nën kontrollin e askujt. “Ne do të fillojmë të rregullojmë fushën e financimit për fondacionet dhe OJQ-të, duke ndjekur trendin e demokracive më të përparuara në botë,” tha udhëheqësi i atëhershëm i partisë.
Lufta që ai shpalli, sipas gjetjeve, kishte filluar, me parzmore të autoriteteve shtetërore.
Cila, në të vërtetë, ishte “Ne vendosim”
Materialet nga fushata “Ne vendosim” ende mund të gjenden në faqen e internetit me të njëjtin emër. Është një ndërthurje e ngjarjeve publike, botimi i një gazete, videot dhe përmbajtje të tjera multimediale të bëra nga 22 organizata, të mbështetur nga Fondacioni Shoqëria e Hapur.
Ata u bëjnë thirrje qytetarëve që të votojnë dhe t’u kërkojnë kandidatëve të adresojnë problemet kryesore në sferën socio-ekonomike, sundimin e ligjit, mjedisin, shërbimet publike, siç janë arsimi dhe shëndetësia, etj. Situata në të gjitha këto zona u përshkrua si e pafavorshme.
Fushata e OJQ-së filloi me një ngjarje publike përpara Parlamentit më 20 tetor 2016, dhe videot e para u publikuan në 14 nëntor. Një ditë më vonë, Komisioni i Përkohshëm për Monitorimin e Prezantimit të Medias ose i ashtuquajturi organi ad-hoc i mediave.
Ishte një nga institucionet hibride që prodhoi marrëveshjen ndër-partiake Përzhino, e cila duhej të siguronte kushte për zgjedhje të ndershme parlamentare. Në të, dy anëtarë secili i dha LSDM-së (Goran Tërpenoski dhe Ljubomir Kostovski) dhe VMRO-DPMNE (Cvetin Çilimanov dhe Sllagjana Dimishkova), dhe Lulzim Haziri, si neutral, u emërua president.
Sapo u transmetuan videot e para në televizionet Telma dhe Alsat-M, ky organ lëshoi një deklaratë duke paralajmëruar respektimin e Kodit Zgjedhor.
“Komisioni i përkohshëm respekton të drejtën e OShC-ve për të organizuar fushata me interes publik dhe edukim të qytetarëve, por për t’i kushtuar vëmendje që mesazhet e tyre nuk identifikohen me mesazhet e pjesëmarrësve në procesin zgjedhor”, thuhet në deklaratë.
Ky mendim u përfshi në ankesën e VMRO-DPMNE-së, si një argument shtesë që fushata e LSDM-së zhvillohet në mënyrë të paligjshme dhe financohet nga organizata joqeveritare.
Fondacioni i Shoqërisë së Hapur thotë se nuk bëhej fjalë fare për të ndihmuar opozitën, por për një fushatë që ata organizuan në periudhën parazgjedhore për arsimimin e votuesve. Ai përbëhej nga pjesë informative dhe edukative.
Desorosoizimi është bërë një shembull se si partitë politike mund të abuzojnë me institucionet për t’u marrë me disidentë. Sidomos nëse ato mund të nxirren pa pasoja.
“Të gjitha gjetjet që vendosim bazohen në kërkime, analiza dhe monitorim. Ne qëndrojmë prapa të gjitha perceptimeve tona, dhe nëse një nga narracionet tona përkon me një tjetër është çështje rastësore. Pritet që mendimet e shoqërisë kritike civile pjesërisht të përkojnë me pikëpamjet e opozitës, dhe kjo nuk do të thotë që ne kemi punuar për ndonjë mundësi ”, thotë Fani Karanfilova Panovska, Drejtore Ekzekutive e FSHHM-së.
Që nga janari i vitit 2017, anëtari i trupit ad-hoc të emëruar nga VMRO-DPMNE, Cvetin Chilimanov, si një gazetar i pavarur, inicioi lëvizjen “Stop Operacionit Soros”, së bashku me dy bashkëpunëtorë të tjerë, gazetarin Nenad Mirçevski dhe historianin Nikolla Srbov (i cili atëherë nuk e bëri ishte i lidhur drejtpërdrejt me partinë, por më vonë do të bëhej anëtar i Komitetit Ekzekutiv të saj).
“Stop Operacioni Soros” mbajti konferenca për shtyp, në të cilat zbuloi se cilat organizata morën sa para nga donatorë të ndryshëm, siç është FSHHM ose USAID, duke pretenduar se ata i përdorën këto fonde për të destabilizuar skenën politike maqedonase. Ata theksuan se pesë milion dollarë ishin shpenzuar gjatë pesë viteve për atë qëllim.
Periudha pesë-vjeçare përkon me periudhën që KSHPK-ja urdhëroi disa nga institucionet që të hetojnë në 22 OJQ-të. Biljana Bejkova nga OJQ-ja “Info Centar” dyshon se një pjesë e të dhënave që inspektorët mblodhën në lidhje me hetimin përfunduan me anëtarët e SOS që do të përdoren në konferencat e tyre për shtyp.
“Stop Operation Soros” e dinim për grantin që morëm në Nëntor 2016. Ky grant nuk ka hyrë ende në raportet tona vjetore, ata nuk kishin asnjë mënyrë për të mësuar në lidhje me të, përveç nga DHP. “Ata kishin vetëm informacionin se sa para kishte,” tha ajo.
Hetimet e gjata dhe stresuese
“Shteti ka të drejtë të hetojë dhe kontrollojë dhe askush nuk mund ta mohojë atë. “Por ajo që po ndodhte me ne ishte një procedurë e paqartë dhe nebuloze që bllokoi punën tonë, bëri presion mbi ne dhe përhapi frikën.”
Kjo tezë është një emërues i përbashkët i bisedimeve që kemi zhvilluar me përfaqësuesit e Komitetit të Helsinkit, OJQ Infocenter, Metamorphosis, Eurothink, JEF dhe organizata të tjera të përfshira në de-sorosization.
Qindra njerëz, punonjës ose aktivistë në këto shoqata, thonë se ata kanë jetuar për gjysmë viti në frikë nga arrestimi dhe një gjyq i ashpër.
Përballë kontrolleve financiare nga brenda dhe një fushate mediatike kundër tyre nga jashtë, ata dyshuan se ishte vetëm çështje kohe para se të arrestoheshin spektakolare. Askush nuk kishte frikë se mos e gjenin. Ata kishin frikë nga falsifikimet dhe interpretimet fleksibile të ligjeve që do t’i akuzonin ata për abuzim.
“Unë isha e qetë kur erdhi për financat, e dija se gjithçka ishte e pastër, por nuk isha e qetë sepse e dija se kishte qëllime të mbrapshta pas tij,” tha Uranija Pirovska, drejtore ekzekutive e Komitetit të Helsinkit.
Inspektorët silleshin profesionalisht, por kishin kërkesa absurde që mezi ishin të mundshme për tu përmbushur. Kërkoi rishikime dhe fotokopje të të gjitha dokumenteve, mijëra faqe në secilën organizatë.
Kuvendi, në maj të vitit 2019, kaloi një interpretim autentik, sipas të cilit, për shpenzimet e udhëtimit, hotelierisë, ndihmës humanitare, etj., Nuk paguhet asnjë taksë personale. Kjo është gjithçka që bëri shteti pas ndryshimit të qeverisë në përgjigje të desorosoizimit. Hetimi i pritshëm për shpërdorim detyre ka përfunduar.
“Ata po përpiqeshin të gjenin prova që organizatat joqeveritare paguajnë njerëz që nuk punojnë për ta, d.m.th. nuk punojnë për të përmbushur detyrat e projekteve, por përkundrazi bëjnë disa punë për LSDM-në. Sigurisht, ata nuk e gjetën atë, ”tha Filip Stojanovski nga Metamorfozis.
Kontrollet, sipas dëshmisë së njerëzve nga organizatat, shkaktuan shumë punë shtesë, për të përgatitur dokumente për to, për të bërë fotokopje, përkthime, për të shpjeguar artikujt në kontabilitet. U desh kohë, para, burime dhe njerëz dhe përçarën seriozisht punën e rregullt të OJQ-ve.
Si dhe për sa kohë zgjatën, ishte e zakonshme që kontrollet të funksiononin. Karanfilova-Panovska nga FSHHM thotë se inspektori i DHP-së, i cili kaloi disa ditë me ta, kishte kërkesa që nuk ishin brenda sferës së institucionit të saj.
“DHP-ja duket se po përpiqej të përcaktojë që ne po punonim për indoktrinim. “Ata na pyetën se çfarë po bënim, ata kërkuan materiale, ata ishin më të interesuar për programin dhe pjesën e përmbajtjes së punës sonë se sa pjesën financiare”, tha Karanfilova-Panovska.
Ajo shtoi se asnjë inspektor nuk kishte bërë një pyetje në lidhje me fushatën “Ne vendosim”, megjithëse ishte objekt i një seri hetimesh. Të gjitha aktivitetet u hulumtuan për të gjetur ndonjë gjë.
Intensiteti i kontrolleve u ul pas ndërhyrjes së përgjakshme në Parlament më 27 prill, dhe pas ndryshimit të qeverisë më 1 qershor 2017, kishte vetëm kontakte të rralla me autoritetet hetuese.
Një vit më vonë, në 2018, Ministri i Brendshëm Oliver Spasovski ftoi organizatat në një takim, në të cilin morën pjesë edhe drejtorët e institucioneve të tjera hetimore. Ata u thanë që hetimet kundër tyre ishin përfunduar dhe se asgjë e paligjshme nuk ishte gjetur kundër tyre.
Disa nga bashkëbiseduesit nga organizatat thonë se në takimin që patën me Ministrin Oliver Spasovski, ata e pyetën, dhe Ministri pranoi që të zhvillojë hetime të brendshme për abuzim të mundshëm të pozitës zyrtare për ata që urdhëruan dhe zhvilluan procesin, por Ministria e Brendshme nuk iu përgjigj pyetja e BIRN nëse Ministri bëri ndonjë gjë për të përmbushur atë premtim.
Çfarë ndodhi në fund
Në fund, asgjë nuk ndodhi. Pas shqyrtimit të dhjetëra mijëra faqeve të dokumenteve në secilën organizatë, disa morën raporte të taksës personale të papaguar për të mbuluar shpenzimet e udhëtimit, ketering të konferencave, ndihmën humanitare dhe pagesa të ngjashme. Ligji nuk specifikoi nëse shpenzimet personale duhet të paguhen për këtë lloj të shpenzimeve apo jo.
Kuvendi në maj të vitit të kaluar, me një interpretim autentik, saktësoi që këto nuk janë shpenzime që i nënshtrohen një tatimi të tillë, kështu që i liroi ata nga detyrimi. Kjo është gjithçka që bëri shteti pas ndryshimit të qeverisë në përgjigje të desorosoizimit.
Disa organizata kanë marrë njoftime me shkrim nga DHP dhe organizata të tjera që hetimi ndaj tyre ka përfunduar. Askush nuk mori një njoftim të tillë nga Prokuroria, sepse ishte një hetim paraprak. Prokuroria i tha BIRN se kur kishin përfunduar, ata vendosën të mbyllnin çështjen.
“Pas një analize të plotë të të gjithë provave, nuk u krijuan arsye dyshimi për veprime që synojnë kryerjen e krimit” Pastrim parash dhe të ardhura të tjera të krimit “, as elementë të një krimi tjetër të ndjekur penalisht sipas detyrës zyrtare, dhe është vlerësuar se në këtë rast të veçantë nuk ka vend për ndërhyrjen e prokurorit, i cili në dhjetor 2017, çështja është mbyllur ”, thuhet në përgjigjen e paraqitur në BIRN nga Shërbimi i Marrëdhënieve me Publikun e Prokurorisë.
Ata nuk shpjeguan se si çështja e mashtrimit të zgjedhjeve u shndërrua në një hetim për pastrimin e parave dhe evazionit të taksave.
Disa nga institucionet nuk u përgjigjen në pyetjet tona, të tjerë thanë se ata nuk kryejnë kontrolle të brendshme, sepse ata e bënë punën e tyre në mënyrë profesionale me urdhër të Prokurorisë, e cila nuk kishte mundësinë e ligjshme për ta hedhur poshtë atë nëse u ishte dhënë një detyrë.
“Unë nuk kam premtuar një hetim të brendshëm për rastin, dhe as nuk është bërë diçka e tillë në këtë institucion,” tha Arafat Muaremi, drejtor i Policisë Financiare.
Në përgjithësi, për këtë proces u punësuan dhjetëra njerëz, prokurorë, inspektorë nga institucionet, të cilët kaluan kohën e tyre të punës dhe burimet e shtetit për të ushtruar kontrolle bazuar në një vendim politik për muaj.
Burimi: PRIZMA
—————————————————
16 Janar 2020