Në zgjedhjet e parakohshme parlamentare, do të zgjidhet një përbërje e re e Parlamentit të Maqedonisë. Para shtyrjes së zgjedhjeve, u propozuan 15 lista parlamentare, në një garë për 120 vende në Parlament. Derisa të zgjidhen deputetët e rinj, aktualët akoma e kryejnë atë funksion dhe janë në listën e rrogave të Kuvendit. Deputetët nuk shkojnë në punë, sepse Kuvendi është shpërbërë, por përbërja e tanishme është e punësuar dhe merr rrogë deri në verifikimin e përbërjes së re, konfirmoi Cvetanka Ivanova, Sekretare e Përgjithshme e Kuvendit. Kjo do të thotë që pasi zgjedhjet të shpallen të përfunduara, kur do që të mbahen gjatë vitit, kjo përbërje do të jetë përbërja zyrtare e Kuvendit.
Kuvendi për vitin 2020 ka një buxhet prej *596,940,000 denarë ose 9.7 milion euro (Gazeta Zyrtare 265/2019), që do të thotë se është një pjesë e rëndësishme nga buxheti i shtetit. Dhe cili është efekti i punës së deputetëve?
Kur i pyetëm qytetarët e Shtipit nëse e dinë kush janë deputetët aktualë, pothuajse askush nuk dinte si t’i emëronte. Në pyetjen se për kë interesohen, qytetarët e Shtipit u përgjigjën:
- Me siguri interesat e partisë, atëherë, në fund, mendoni për njerëzit. Nuk mund të them që ata bënë shumë për qytetin. Shumë pak.
- Nuk e ndjek aq shumë, sepse jemi të ekspozuar nga të dy. Unë nuk jam as i kënaqur, as mirënjohës. Ata nuk kanë bërë asgjë. Bërë për veten tuaj. Sepse unë i njoh ata dhe kam qenë në atë listë. Nëse do të isha deputet, do të isha shefi tani.
- Të gjithë flasin për interesin e qytetarëve, por duket se ata e shohin më shumë interesin e tyre. Zoti na ruajt që të bëhet diçka e mirë, që të ketë punësim për ju të rinjtë, thanë qytetarët e Shtipit.
Boneva nuk ka qenë deputete për një kohë të gjatë, dhe ajo është në vendin e tretë përsa i përket shpenzimeve të udhëtimit
Silvana Boneva është një nga deputetët më të thirrur përsa i përket shpenzimeve të udhëtimit. Edhe pse nuk ka qenë deputet për vite me radhë, ai është akoma i treti përsa i përket shpenzimeve të udhëtimit të paguar prej 128.400 euro. Qytetarët e Strumicës nuk e kanë parë atë në qytet për një kohë të gjatë, nga ku udhëtonte çdo ditë gjatë tre mandateve parlamentare. Ajo jeton me vite të tëra në Shkup, deri para pak kohësh ajo hyri në qendër të vëmendjes publike pasi emri i saj u shfaq në nën-bazën e të dhënave “Open Finance”, si përfituese e “Përfitimeve të Papunësisë” përgjatë gjithë vitit 2019, një e drejtë që vijon si kompensim mujor. për njerëzit që humbën punën. Anëtarët e partisë Boneva të Strumicës, në interesin tonë për ish-deputetin, kërkuan që ta lëmë atë “vetëm”, sepse, siç thanë ata, “ajo e ekzagjeroi interesin e panevojshëm për Boneva”.
Ali Ahmeti ka qenë deputet për 13 vjet, dhe ka folur vetëm tre herë
Raporti i fundit i “Deputeti im”, për të cilin po punohet nga Parlamenti, tregoi se 27 deputetë (gati një e katërta) për periudhën korrik-dhjetor 2019, nuk janë paraqitur kurrë në podium. Njëri prej tyre është deputeti nga Struga, Alija Kamberovski, i cili udhëtonte rregullisht në itinerarin Strugë – Shkup, por asnjëherë nuk foli në Parlament, nuk paraqiti ndonjë projektligj ose ndryshim, dhe as nuk bëri pyetje. Mesatarisht, Kamberovski merr 11.800 euro në vit për shpenzimet e udhëtimit.
Ali Ahmeti ka qenë deputet për 13 vjet. Ai ka folur vetëm tre herë në ato 13 vjet – një herë në 2007, një herë të dytë në 2008 dhe një herë të tretë duke uruar NATO-n në shkurt 2020. Raporti “Deputeti im” shprehet se Ahmeti nga korriku deri në dhjetor 2019, nga 55 seanca të mbajtura ishte vetëm katër. Duke marrë parasysh që deputetët janë në punësim të rregullt në Parlament, rezulton se Ahmeti, si deputet i Parlamentit nga Kërçova, shkoi në punë vetëm për disa ditë në një muaj e gjysmë.
Por Ahmeti nuk është i vetmi që nuk shkoi në punë rregullisht. Boris Zmejkovski nga VMRO DPMNE u zgjodh deputet, por asnjëherë nuk erdhi në Parlament, ndërsa drejtuesi i PDSH Meneduh Thaçi, deputet nga Tetova, në këtë periudhë prej gjysmë viti, erdhi vetëm një herë në seancën plenare. Deputeti nga VMRO DPMNE, biznesmeni Vasil Pishev nga Strumica, nga gjithsej 55 seanca, morën pjesë vetëm 14. Sidoqoftë, deputetë të tillë, të cilët ishin në të gjitha 55 seancat, megjithatë, nuk treguan ndonjë aktivitet. Në mesin e të pranishmëve është Amdi Bajram, një nga dy ligjvënësit që përfaqësojnë interesat e Romëve. Sidoqoftë, në gjysmë viti, Bajrami nuk ka pasur asnjë fjalim, përgjigje, dorëzoi projektligj ose ndryshim, as nuk ka bërë një pyetje parlamentare. Identshtë identike me tre deputetë nga tetë deputetë nga Grupi Parlamentar i Pavarur i VMRO DPMNE – Krsto Mukoski, Saso Vasilevski, Ljuben Arnaudov, të cilët ishin në punë, por numri zero tregon diskutimet e tyre, fjalimet, pyetjet dhe ligjet dhe ndryshimet e paraqitura. Kolegia e tyre nga grupi, Elizabeta Kanceska Milevska, pati vetëm një përgjigje në gjashtë muaj.
Антикорупциска најде 23 пратеници со платен стан и исплатени патни трошоци
Antikorrupsioni gjeti 23 ligjvënës me një apartament të paguar dhe shpenzime të paguara të udhëtimit
Përballja e këtyre të dhënave janë ato të Komisionit Kundër Korrupsionit nga analiza më e gjerë e shpenzimeve të udhëtimit, e drejta për caktimin dhe përdorimin e apartamenteve zyrtare. Kjo analizë tregoi se gati tre milion euro para civile janë shpenzuar për shpenzimet e udhëtimit të deputetëve në pesë vjet nga 2015 deri në 2019. 23 deputetë gjithashtu morën shpenzime të udhëtimit për makinën e tyre, dhe shteti gjithashtu u pagoi atyre një apartament me qira. Ligji parashikon që ligjvënësit ose të përdorin një apartament ose të paguajnë shpenzimet e udhëtimit, por të dyja opsionet janë në të njëjtën kohë një shkelje e ligjit. Kuvendi është një organ që miraton ligje, megjithatë, ka lënë pas dore zgjidhjen ligjore për privilegjet e deputetëve, vuri në dukje Komisioni Kundër Korrupsionit.
-Për shkak se në asnjë zgjidhje ligjore apo nënligjore nuk është e rregulluar të përdorësh automjetin e vet për qëllime zyrtare, ekziston mundësia që të përdorësh fonde buxhetore për ecje dhe kthim nga puna, dhe jo vetëm për qëllime zyrtare. Me qëllim të përdorimit të ligjshëm të fondeve të buxhetit dhe parandalimit të abuzimit, KSHPK-ja propozon rregullim të mëtutjeshëm të kësaj çështje. Përcaktimi i kritereve të sakta, sipas të cilave ata do të jenë në gjendje të përdorin tarifat për të gjitha bazat, tha Katica Trajkovska nga KSHPK-ja gjatë prezantimit të analizës.
Edhe zgjidhja ligjore, e cila lejon publikun të ketë një pasqyrë të statusit të pronës së deputetëve, nuk është zbatuar plotësisht. Publiku mund të shohë vetëm listat e fundit shteruese, por jo ato të mëparshme. Kjo me të drejtë ngre dyshimin publik. Komisioni Kundër Korrupsionit njeh mënyrat më të zakonshme për të fshehur pronën ose për të shmangur ligjin.
Banesat, toka tërheqëse, aksionet, aksionet, metalet e çmuara, objektet e artit dhe kreditë janë ndryshimet më të zakonshme në statusin e pasurisë së deputetëve. Thuajse asnjëherë nuk është në emrin e tyre, por i bashkëshortit, vëllezërve, motrave, prindërve.
Deputeti Vasil Pishev nga Strumica është një biznesmen i mirënjohur me kompani në Maqedoni dhe Bullgarinë fqinje, por ajo që ai fitoi gjatë dy mandateve kryesisht nuk është në emrin e tij. Kjo konfirmohet nga krahasimi i dy listave të pasurive, ai i paraqitur në vitin 2017, kur përfundoi mandatin e tij të parë dhe atë aktual, i cili tani është në listën e zyrtarëve në KSHPK.
Prona e deklaruar rishtazi është në emër të fëmijëve të tij dhe në emrin e gruas së tij.
Në vitin 2017, Pishev raportoi një shtëpi familjare të prindërve të 572 m2 në Strumicë, tokë prej 510 m2 në Star Dojran si dhe depozita dhe aksione të prindërve. Nga prona e një bashkëshorti – hapësira e parkimit në Blagoevgrad, Bullgari, një makinë nga 2005, arti dhe artikujt e koleksionit, metalet e çmuara, aksionet e pronësisë prej 10% dhe depozitat në denarë dhe në valutë të huaj. Në listën aktuale të pasurive, bashkëshorti i deputetit Pishev ka shkruar një hapësirë biznesi në ndërtim në Blagoevgrad prej 107 metra katrorë dhe një apartament në ndërtim në Blagoevgrad prej 161 m2, me vlerë pesë milion denarë. Depozitat janë rritur gjithashtu. Prona e deklaruar e fëmijëve është rritur me aksione, dividentë dhe veturë.
Në pronën personale të deputetit në listë nga viti 2017 dhe në atë aktual, ai ka raportuar një apartament në Shkup prej 72 metrash katrorë, por pavarësisht kësaj, në bazën e të dhënave “Financat e Hapura”, thuhet se Pishevit i janë paguar 90.800 euro në shpenzime të udhëtimit nga Parlamenti. Prona personale midis dy mandateve të deputetit u rrit me shtëpinë e trashëguar të familjes në Strumicë dhe pronën e prindërve në Strumicë dhe tokën në Star Dojran, e cila ruante aksionet e pronësisë.
Apartamente, makina, kompani në emër të prindërve dhe fëmijëve
Matematika antikorrupsion ka dëmtuar më tej imazhin e ligjvënësve publik. Për disa është e drejtë, për të tjerët është një përgjithësim i padrejtë, për shkak të disa “mollëve të kalbura”.
Nikola Micevski, i cili është deputet nga Shtipi dhe ka koordinuar grupin parlamentar të VMRO DPMNE, thotë se shpenzimet e udhëtimit mezi mbulojnë shpenzimet reale. Ai ka qenë deputet që nga viti 2014, dhe për këtë periudhë shtatë vjeçare, ai ka marrë 34.600 euro për shpenzime të udhëtimit. Në listën e pronave në vitin 2017 ai raportoi një shtëpi familjare në Shtip dhe një pronë më të vogël në Pehçevë, por si pronë e prindërve. Ka një makinë Ford nga viti 2007, kursime në denarë dhe valutë të huaj dhe një kredi 300,000 denarë. Gruaja e Micevskit ka një apartament prej 38 metrash katrorë në Shtip, një makinë Fiat Brava dhe një llogari transaksionesh me 20,000 denarë. Ata nuk kanë asnjë pronë të përbashkët. Lista e pasurive aktuale përfshin një apartament 63 metra katrorë në Shkup, megjithatë, në emër të prindërve të deputetit. Ky fakt është vërejtur edhe nga kundërshtarët e tij politikë.
– Për të mos abuzuar, sidomos tani, në vazhdën e zgjedhjeve, dua të sqaroj se apartamenti i përket babait tim, i trashëguar nga vëllai i tij. Është e vërtetë, banesa është në Dibër Maalo dhe një ditë vëllai im dhe unë do ta trashëgojmë atë, shpjegoi Micevski.
Mira Dizel në emrat e famshëm të deputetëve nga shpenzimet e udhëtimit
Mira Stojçevska nga Dellçeva nga LSDM vështirë se do të ishte njohur më gjerësisht, nëse nuk do të ishte për shpenzimet e udhëtimit. Stojçevska e gjeti veten në vendin e 27-të pasi pagoi shpenzime për dy vjet punë si deputete me 59.100 euro për shpenzime të udhëtimit, kështu që shpejt mori emrin e tij Mira Dizel në media. Në krye të publikut, Stojcevska përjetoi pritjen e djalit të saj në shoqërinë aksionare shtetërore ESM, me një vendim diskrecional të drejtorit të kompanisë. Pas një thirrje publike nga kryeministri i atëhershëm Zoran Zaev, punësimi u revokua. Sipas banorëve të Dellçevës, Stojçevska tani jeton një jetë të tërhequr, dhe në ngjarje festive, ndryshe nga më parë, ajo rrallë mund të shihet në vijat e para. Stojçevska nuk u përgjigj në pyetjet tona.
Deputeti nga LSDM Prilep, Hari Lokvenec, i cili po mbaron mandatin e tij të dytë, ka një listë të shkurtër pronash me një shtëpi në emër të prindërve të tij, një në emër të gruas së tij, dy makina, aksione në dy kompani dhe një divident. Gruaja e tij zotëron gjithashtu aksione në një kompani për të cilën nuk ka asnjë informacion. Lokvenec është gjithashtu një profesor në Kolegjin Amerikan, një pozicion që ai nuk e ka ndalur punën në parlament, për të cilin ai tha se ishte vullnetar dhe në përputhje me ligjin, një ditë në javë.Lista e shpenzimeve të udhëtimit përfshin të dhëna se ka marrë 49.500 euro.
Në Regjistrin Qendror për Lokvenec ka dokumente për pronësinë e dy ndërmarrjeve. Lokvenec është pronar i kompanisë Kompania për prodhim, tregti dhe shërbime Hari Lokvenec HA-EM nga Prilep, e themeluar në vitin 1992, me një investim jo monetar prej 325.500 denarë. Menaxheri është Aleksandar Gjoreski.
Në Prilep, dihet se emri i deputetit Lokvenec ka të bëjë me shtypshkronjën Guinness, e cila është një kompani mbrojtëse. Kompania është themeluar në vitin 2005, me një investim jo-monetar prej pesë milion denarë. Pronarët janë katër persona, përfshirë Hari Lokvenec. Ka pasur disa ndryshime të pronësisë me kalimin e viteve, por Lockvenz mbetet pronari gjatë gjithë kohës. Me ndryshimin e fundit nga maji 2019, kompania Gosmart nga Prilep paraqitet si një nga pronarët. Numri i deputetit Hari Lokvenec është vendosur në sistemin elektronik të PRO për këtë kompani si një telefon kontakti.
Deputeti thotë se ka raportuar siç duhet të gjitha aksionet që ai zotëron që nuk shkel ligjin, sepse, siç tha ai, ai nuk është i angazhuar profesionalisht në asnjë nga ato kompani.
– Unë kam listuar të gjitha të dhënat pas të cilave qëndroj dhe ato janë raportuar në Komisionin Kundër Korrupsionit. Sa i përket angazhimit tim si profesor, është një angazhim të Premten, i cili lejohet me Rregulloren e Punës së Kuvendit, sepse profesorët dhe mjekët kanë të drejtë të punësohen të Premteve, megjithatë, pa ndonjë tarifë zyrtare për angazhimin e tyre. Ajo për të cilën unë po flas mund të tregohet përmes llogarive bankare që kam dhe mbi të cilat nuk ka absolutisht asnjë pagesë bankare për angazhimin tim si profesor në një nga universitetet e Maqedonisë, tha Lokvenec.
Se sa deputetët u bënë më të varfër apo më të pasur, ne do të dimë pas përfundimit të mandatit të tyre. Deputetët kanë 30 ditë për të dorëzuar listat e pronave, pas së cilës Komisioni për Parandalimin e Korrupsionit dhe Konfliktit të Interesit (KSHPK) do të jetë në gjendje të përcaktojë ndryshimet. Me ndryshimet në ligj, zyrtarët antikorrupsion kanë qasje në 14 baza të të dhënave, ku mund të shohin të ardhurat, taksat, të dhënat kadastrale dhe të ngjashme. Në planin vjetor për verifikimin e statusit të pronës së zyrtarëve, Komisioni gjithashtu planifikon të kontrollojë deputetët. Siç shpjegoi Goran Trpenoski, anëtar i Komisionit, nëse lindin dyshime, Policia Financiare ose Prokuroria Publike mund të përfshihen në hetimet e mëtutjeshme.
Sektori politik i detyrohet më shumë korrupsionit
Aktivistja antikorrupsion Slagjana Taseva thotë se në përgjithësi, marrëdhëniet midis politikës dhe politikanëve duhet të ndryshojnë, si brenda partive ashtu edhe në Parlament dhe ku janë qytetarët, të cilët kanë zgjedhur t’i përfaqësojnë ato.
– Partitë politike janë institucionet më të pareformuara, të cilat nuk kanë miratuar politika të brendshme, antikorrupsion, si një nga sektorët më të prirur për korrupsion. Komisioni Kundër Korrupsionit ka mjete dhe mekanizma për të kontrolluar, beson Taseva.
Ai kujton se dhënia e të dhënave false në listën e pasurive është vepër penale.
– Me një plan dhe program për kontrollimin e deputetëve aktual dhe ish, bëhet një kontroll i rastësishëm ose nëse kemi një kërkesë mund të kontrollojmë listën e pronave të tij, dhe nëse zbulojmë se ai ka një gjendje të rritur ose ulur në mënyrë disproporcionale, mund të fillojmë një procedurë provimi. Ne po kontrollojmë nëse është raportuar gjithçka, dhe nëse konstatojmë se ekziston një gabim, mund të fillojmë një hetim dhe të kërkojmë të dhëna nga institucionet e tjera, tha Trpenoski.
Politika në renditjen e lartë të sektorëve të korruptuar
Slagjana Taseva nga Transparenca Ndërkombëtare, një aktiviste antikorrupsion dhe ish anëtare e Komisionit Kundër Korrupsionit, thotë se politika është shumë e lartë në radhët e sektorëve ose institucioneve të korruptuara, që do të thotë se politika është politikë. Ai vëren se politikanët nuk bëjnë asgjë, as në Parlament, as me kodet e etikës dhe rregullave, rregullave për raportimin e dhuratave, udhëtimeve, etj.
– Nga niveli lokal, kur zgjidhen si deputetë, ata pothuajse nuk u interesojnë nevojat e mjedisit nga vijnë, por harrojnë gjithashtu se duhet të kujdesen për zbatimin e politikave antikorrupsion, tha Taseva.
Transparency International po kryen studime në nivelin lokal, i cili ka treguar se ndikimi i politikës së punësimit është shumë i fortë.
– Të gjithë të anketuarit për të cilët biseduam thanë që ndikimet më të forta në punësim janë nga politika. Pavarësisht nëse këto janë parti politike, ato në nivelin lokal apo deputetët, ne ende nuk kemi një analizë të qartë, por politika ndikon fuqimisht në ato procese. Në kthim, kërkohet hakmarrja. E gjithë kjo së bashku tregon se politikanët kujdesen shumë më tepër për interesat dhe nevojat e partisë dhe interesin e tyre personal, jo publikun dhe nuk kujdesen për ringjalljen e praktikave të mira, qeverisjen e mirë ose zbatimin e politikave të mira, tha Slagjana Taseva nga Transparency International.
Ish-deputeti i Ohrit, Vele Mitanoski tregon për tregti me ndikim. Si gazetar i gjatë, Mitanoski tregon për tregti të konsiderueshme me ndikim në nivelin lokal, veçanërisht në këshillat komunalë, midis këshilltarëve si zyrtarë lokalë.
– Ne në Ohër kemi një këshilltar, i cili bën zhurmë në qytet në planin e ndërtimit, i cili merr të drejtën të rrahë një këshilltar tjetër në një seancë publike në prani të kryetarit, ose ndërton “egërsisht” dhe asgjë nuk mund t’i bëhet prishet për shkak të koalicionit ose disa lidhjeve të tjera, dhënies, marrjes, etj. Thuhej se do të rrëzohej në koston e koalicionit, por jo vetëm që nuk u shemb, por para Vitit të Ri doli një dokument, me të cilin njeriu i parë nënshkroi një vendim me të cilin është anëtar i një Bordi Mbikëqyrës në një ndërmarrje publike. Dhe tani kujt duhet t’i besojmë?!, Pyet Mitanoski.
Një raport i fundit i Departamentit të Shtetit të SHBA për Maqedoninë vuri në dukje se kishte raste të zyrtarëve të përfshirë në korrupsion.
– Ligji antikorrupsion kërkon që zyrtarët e emëruar dhe të zgjedhur dhe anëtarët e tyre të ngushtë të familjes të zbulojnë të ardhurat dhe pasuritë e tyre dhe parashikojnë dënime për mosrespektimin e tyre. Publiku mund t’i shikojë deklaratat e zbulimit në faqen e internetit të KSHPK. Komisioni pranoi dhe verifikonte në mënyrë rutinore deklarata të konfliktit të interesit të paraqitura nga zyrtarët publik. Në një rast të dukshëm, SCPC gjeti një konflikt interesi që përfshin Zëvendës Kryeministri për Çështje Ekonomike Koço Angjushev dhe aktivitetet e biznesit në të cilat ai kishte një interes, thuhet në raport.
Kjo storje është pjesë e projektit “Edhe informimi lokal është test për BE-në”, i financuar nga Fondacioni Shoqëri e Hapur-Maqedoni”
Fotografia: sobranie.mk
* Në versionin e parë të tekstit, është bërë një gabim i paqëllimshëm në shumën e buxhetit të Kuvendit. Shuma është rregulluar.
—————————————————
20 Maj 2020